Merhaba bu makalede, betondan karot alımı ile ilgili TS-EN 13791 nolu standart ile karot alımında dikkat etmemiz gereken hususlara değineceğim. Tabi ilk önce neden karot almamız gerekeiyor. Yada karot almayı gerektirecek durumlar nelerdir onlara değinelim.
1 – Dökülen betonun genel dayanımını öğrenmek.
2 – Şüphe duyulan yerdeki mukavemeti öğrenmek.
3 – Laboratuvar ortamında elde edilen düşük sonuçların sonucunu teyit etmek.
4 – Yerleştirilen betonun uygun şekilde yerleştirilip sıkıştırıldığını öğrenmek.
Bu ve benzeri nedenler sonucunda betondan karot alımı yapılmaktadır.
TSE EN 13791 nolu standarda göre karot almayı gerektiren durumlar şöyle listelenmiştir.
- − Mevcut yapının modifiye edileceği veya yeniden tasarımlanacağı durumlarda,
- − Kusurlu işçilik, yangın veya diğer etkilerle betondaki bozulma sebebiyle yapıdaki basınç dayanımı hakkında şüphe duyulması halinde, yapısal yeterliliğinin değerlendirilmesi halinde,
- − İnşaat yapımı esnasında beton dayanımının yapıda değerlendirilmesine ihtiyaç duyulduğu hallerde,
- − Standard deney numunelerinden elde edilen basınç dayanımının uygun olmaması halinde, yapısal yeterliliğin değerlendirilmesinde,
- − Şartname veya mamul standardında belirtilmiş olması halinde, yapıdaki beton basınç dayanımı uygunluğunun değerlendirilmesinde.
Karot alınmadan önce düşük çıkan beton numunelerinin neden düşük çıktığına dair bilgi sahibi olmamız gerekmektedir. Alınmış olan beton numunelerinin alınması, taşınması, iyi koşullarda korunup kür edilmiş olup olmadığı göz önüne alınmalıdır.
KAROT ALINMASI
Karot alım esnasında betondaki çimento hamuru ile agrega arasında aderans kaybı meydana gelmektedir. Bunu minimize etmek için en az 14 gün sonra karot alınması daha uygun olmaktadır.
Karot alınacak yerin ve adetinin uygun olarak belirlenmesi gerekmektedir.
TSE EN 13791 nolu standarta:
“Bir deney bölgesinden alınacak karot adedi, dikkate alınan bölgede kullanılan beton hacmi ve karot deneylerinin amacına göre belirlenmelidir. Her bir deney alanından bir adet karot alınmalıdır.
Yapıdaki beton basınç dayanımı için istatistiksel ve güvenlik sebebiyle, alınabildiği kadar çok sayıda karot numune kullanılmalıdır.
Yapıdaki beton basınç dayanımının belirli bir deney bölgesinde tayini için, en az üç adet karot esas alınmalıdır.
Yapıda, karot alınması sonucunda ortaya çıkan herhangi yapısal olumsuzluğa dikkat gösterilmelidir. Bu hususta EN 12504-1’e başvurulmalıdır. “
Karot alımı bittikten sonar, karot numuneleri laboratuvar ortamında saklanmalıdır. Kesim esnasında boy/çap (L/D) oranı silindir için 2 küp için 1 tercih edilmektedir. Boy/Çap oranının farklı olması basınç dayanaımını etkilemektedir. Bunun için kantılanmış boy/çap oranları ile ilgili çevirim katsayısı tablosuna bakabilirsiniz.
Karot Dayanımını Etkileyen Durumlar
1 – Basınç dayanımı testini yapacağımız cihazın standartlara uygun olduğuna dikkat edilmeldiri.
2 – Başlıklama yerine uç yüzeylerinin aşındırılarak düzeltilmesi daha iyi sonuç vermektedir. Başlıklama içinde yüksek dayanımlı kükürt kullanımına özen gösreriniz.
3 – Betonun yaşı ve bakım koşulları karotun dayanımında önemli etkilere sahiptir.
4 – Karot numunesini nemli olması karot dayanımını %10 ila %15 arasında kuru numuneye göre daha düşük çıkmaktadır. Bu yüzden kıracağımız karot numunesinin kuru olasına önem göstermeliyiz. İç ile dış ortamdaki rutubet farkının fazla olması içsel gerilimlere neden olacağından dayanımı düşürebilmektedir.
Yapılan bir araştırmada (Mac GREGOR tarafından) 7 gün boyunca kurumaya bırakılan numunler 40 saat su küründe tutulan numunelre göre %14 civarında daha fazla dayanım vermiştir.
5 – Karot numunsindeki boşluklar basınç dayanımını etkilemektedir. Karot numunesindeki %1 lik bir boşluk dayanımı %5 ile % 8 arasında düşürmektedir.
6 – Karot alınma yönü ve yeride karot mukavemetini etkilemektedir. Kolon ve perdeler gibi elemanlardan karot almayı tercih ediniz. Kirişlerden alınan numunler yük sonucu oluşan çatlaklardan dolayı daha düşük çıkabilmektedir. Alınacak karot beton yüzeyine dik bir şekilde alınması tercih edilebilir. Karto alınacak numune betondaki donatılardan uzak kısımdan alınmalıdır. ASTM C42-2004 e göre içinde demir donatıyı barındıran karot numuneleri kullanılmamalıdır. Çok sık demir donatı bulunduran yerlerde hasarsız metotlar uygulanabilir. Demir donatı tespit edebilen cihazlardan yararlanılabilir.
7 – Karottaki kusurlar dikatte alınmalıdır. Karottaki vibrasyon yüzünden oluşan boşluklar, demir donatı barındıran numunler almamaya dikkat edilmelidir. Bu tür numunler yapının bütünlüğünü tam olarak temsil etmeyeceği için ayrı olarak değerlendirilebilir.
8 – Karot çapı kullanılan agregadaki dmaxın en az 3 katı büyük olmalıdır (TS EN 12504). Dmax 24 mm olan bir betonda karot çapı en az 72 mm olmalıdır. Genelde 100 mm karotiyerler kullanılmaktadır.
9 – Numune derinliği karot dayanımını etkilemktedir. Betonun iç kısmında hidratasyondan sonucu oluşan yüksek sıcaklıktan dolayı dayanım daha düşük olabilmektedir.
10 – Yükleme hızını 1.4 ile 3.6 kgf/cm2/saniye olarak ayarlayınız. Aynı karot numunelerinin daha düşük yükleme hızlarında kırılanlar dayanımı daha düşük olmaktadır.
11 – Karot yüzeylerinin düz kesilmesine önem gösteriniz. Düz kesilen numuneler yan kesilen numunelere göre daha yüksek dayanım vermektedir. Karot kesme makinenizin bıçak ve tablasını kontrol ediniz.
Karot alım işlemleri bittikten sonar, betonda oluşan karot boşlukları yüksek dayanımlı bir tamir harcı ile doldurulması daha uygundur.
Karot Numunelerinin Doğru Kırılma Şekli
Numunenin açıktaki yüzeylerinde yaklaşık olarak eşit şekilde çatlamış, yükleme başlıklarına temas eden yüzeylere doğru, genellikle çok küçük hasar oluşmuş olması gerekmektedir.
Doğru Kırılma şekli:
Yanlış Kırılma Şekli:
Karot Dayanımının Hesaplanması
Örnek numunemiz C30/37 sınıfı bir beton dökümünden alınan küp numunelerinin 28 günlük basınç dayanımları:
1 – 31 MPa (n/mm2)
2 – 32 MPa (n/mm2)
3 – 30 MPa (n/mm2)
Ortalama sonucumuz = 31 MPa
TS 206 göre minimum 33 MPa TS 500 göre de en az 34 MPa iki standardı da karşılamadığı için betonumuz şüpheli duruma düşmekte ve karot almamız gerekmektedir.
Yerinde alınan 3 adet 200mmx100mm karot değerleri
1 – 28,0 MPa
2 – 27 MPa
3 – 26 MPa
Ortalama= 27 MPa
Standart Sapmamız = 1
Olduğunu var sayarsak
- Yöntem:
fis,en düşük ≥ 0.85(fck – 4) Formülünü kullanabiliriz
fis,en düşük = En düşük değerimiz 26 MPa
fck = 30 (C30 beton silindir mukavemeti için)
0,85(30-4)=22.1
En düşük değerimiz 26 MPa olduğu için TS EN 13791 standardına göre C30/37 kriterlerini karşılamaktadır.
- Yöntem
fm(n),is ≥ 0.85 x (fck +1,48 * s)
fm(n),is = Ortalama değer
s = Standart sapma
Formülü oturtursak
27 ≥ 0,85(30+1,48×1)
27 ≥ 26,8 MPa
Ortalama değerimiz 26,8 MPa üstünde olduğu için betonumuz için TS EN 13791 standardına göre C30/37 kriterlerini karşılamaktadır.
Fck değeri basınç uyguladığımız karot numune boy/çap oranına gore belirlenmektedir. Boy/çap oranı 1 ise Fck Küp 2 ise Fck Silindir olarak değer alınmalıdır.
İyi ve kaliteli çalışmalar.
